Verkennend onderzoek naar werking markten medische hulpmiddelen

Medische hulpmiddelen leveren een belangrijke bijdrage aan zowel de kwaliteit van de zorg als de kwaliteit van leven van de patiënt. De medische-hulpmiddelensector is complex, omvangrijk, divers en actueel. Dit blijkt onder meer uit de vele medische producten en technologieën die beschikbaar zijn op zowel de nationale als internationale markt, het snelle tempo waarin nieuwe producten worden ontwikkeld en de verschillende wettelijke domeinen van waaruit de hulpmiddelen worden bekostigd. Daarnaast is er binnen deze sector een variëteit aan aanbieders actief, zoals fabrikanten, groothandels en e-commerce bedrijven.

Waarom dit onderzoek?

Er is veel gaande in deze sector. Daarom is het belangrijk om actuele kennis te hebben over de markten van verschillende medische hulpmiddelen. Zo kunnen mogelijke risico’s voor een goede marktwerking worden bekeken. Ook draagt dergelijke marktkennis bij aan het beoordelen van fusies en/ of samenwerkingen in het hulpmiddelenveld. Daarom heeft de ACM aan SiRM gevraagd om een marktverkenning uit te voeren naar de Nederlandse sector voor medische hulpmiddelen, waarbij de nadruk ligt op het in kaart brengen van mogelijke concurrentierisico’s binnen de deelmarkten.

Enkele resultaten uit het onderzoek:

• Voor 31 van de 63 deelmarkten wordt het risico op concurrentierisico’s laag ingeschat, deels vanwege de homogeniteit en/ of lage complexiteit van het type hulpmiddel en deels vanwege een beperkte relevantie van de deelmarkt in termen van omzet, aantallen of maatschappelijke impact.
• Eén deelmarkt, die voor elektronisch patiëntendossiers (EPD’s), is in deze marktverkenning buiten beschouwing gelaten, omdat deze al eerder is onderzocht door de ACM.
• De overige 31 deelmarkten laat een aantal kenmerkende concurrentierisico’s zien:
• Aan de aanbodzijde is weinig dreiging van nieuwe toetreders omdat veel medische hulpmiddelen hoogtechnologisch zijn en strenge certificeringseisen kennen. Dit leidt tot een mogelijke toename van marktconcentratie. Ook zijn producenten vaak in meer deelmarkten actief. De positie op de ene deelmarkt kunnen ze mogelijk gebruiken om hun positie op een andere deelmarkt te versterken.
• Aan de vraagzijde zijn onderscheid tussen betaler, gebruiker en beslisser en overstapkosten kenmerkende risico’s voor de markt van medische-hulpmiddelen. Vaak beslist de medisch specialist welk product ingekocht moet worden maar betaalt het ziekenhuis. Als de inkoop bij de inkoopafdeling van het ziekenhuis ligt, is de focus over het algemeen sterker op prijs..
• De patiëntenzorg mag niet in het gedrang komen. Daardoor blijven huidige medische apparatuur tot het laatste moment in onderhoud, Ook moeten sommige hulpmiddelen lang op voorraad blijven om aan de zorg te voldoen. Daardoor zijn er vaak hoge overstapkosten.
• Drie deelmarkten zijn nader geanalyseerd: radiotherapie-apparatuur, protheses en implantaten hart, en dialyse- en plasmaferesematerialen.
• De grootste concurrentierisico’s voor radiotherapie-apparatuur zijn de hoge overstapkosten en de concentratie van de markt:op de Nederlandse markt zijn twee grote producenten actief. In de markt voor radiotherapie-apparatuur is het praktisch onmogelijk om een overstap naar een andere producent te maken. Dat komt onder andere door de complexiteit van het bestralingsproces, de apparatuur en de software.
• Voor prothesen en implantaten hart ligt de focus in het onderzoek op pacemakers en apparaten tegen hartritmestoornissen (ICD’s). Hier zijn de grootste risico’s productdifferentiatie en het onderscheid tussen betaler, gebruiker en beslisser. Productdifferentiatie houdt in dat producenten productkenmerken voor pacemakers of ICD’s zo aanpassen, dat ze aansluiten bij de specifieke eisen voor een patiëntgroep. Daardoor zijn ze onderscheidend ten opzichte van de concurrentie en ontstaat er marktmacht.
• Koppelverkoop is het grootste concurrentierisico voor dialyse- en plasmaferesematerialen. Zo mogen of kunnen sommige dialyse-apparaten alleen in combinatie met dialyse-materialen van dezelfde producent gebruikt worden.
• Voor de sector als geheel geldt dat de nieuwe Medical Device Regulation (MDR) strengere kwaliteitseisen stelt aan een hulpmiddel om de veiligheid voor de patiënt beter te beschermen. Deze strengere eisen kunnen mogelijk leiden tot hogere kosten, het wegvallen van nicheproducten en lagere innovatiesnelheid.